BAHASA BIMA (NGGAHI MBOJO)

BAHASA BIMA (NGGAHI MBOJO)

Bagi yang tertarik atau sekedar ingin mengetahui bahasa Bima dibawah ini ada sedikit dari banyaknya kata2 dan kalimat bahasa Bima yang mungkin bisa membantu.


Kamus kecil

au = apa

a'u = tangga

ao = lawan

ai = tali

ai(na) = jangan

ada = budak

aka = itu, di, tadi

ake = ini, sekarang

ama = bapak

ari = adik, belakang

ara = sini

amba = pasar

ambi = nyaman, siap2

ambi(na) = mungkin

asa = mulut

atu = plastik

ato = cocok, pasang, atur

ampa = angkut

ade = hati

ana = anak

awa = bawah

ba = bola, adzan 

be = mana

bau = kenapa

bou = baru

boe = pukul

bui = siram

bune = bagaimana 

bura = putih

bona = jelek

boru = potong(rambut)

bedebe = menggerutu

caru = enak

cepe = ganti

capi = sapi

caha = rajin

cou = siapa

cowa = bohong

co'i = harga

co'o = lepas

cola = bayar

caki = tusuk

cili = sembunyi (cili weki = sembunyi*untuk orang)

cambe = jawab

cumpu = habis

ca'u = mau

cau = sisir 

ca ara/ wa'a ca ara = bawa kesini

dei = dalam

dou = orang

dabae = jahat

darere = gembel

dahu = takut

dama = pegang

dumpa = tangkap

daci = timbangan

daro = liar

daru = arang

damaja = gak tau malu

doho = duduk

doro = gunung

datupa = sembarangan, gak rapi

dompo = potong

disa = berani

eli = suara

fati = tikam

fada = tawar

fu'u = pohon, modal

fiko = telinga

fiki = pikir

foka = patah

fou = kejar

fana = panah/ketapel

fai = tetes*fai ura = gerimis

gangga = rambut keribo, keriting

gari = garis, mancung(hidung)

gamba = gambar

goro = mendengkur

gaga = ntika

haba = kabar

horo = rontok

honggo = rambut

henca = hantu, setan

honcu = lompat , loncat 

hanta = angkat

haka = retak

hako = ganggu

hafa = hafal

hiana = khianat

huru hara = buru-buru

i'a = mengumpat

iu = merasakan, rasakan

io/iyo = iya

iha = rusak

imbi = percaya

ilu = hidung

iwa = saudara

indo = bukan

inca = muat

ina = ibu

imba = ikut-ikutan, latah

ipi = kencang, kencang

ita = kamu(alus) dalam bahasa jawa sampean.

jara = kuda

jao = hijau

janga = ayam

ka'a = bakar

ka ao = mengerti

kai = pake, menggunakan (digunakan dalam kalimat seperti : mai kai au? = datang pake apa?)

kakai = suruh

kala = merah

kalai = memisahkan, sortir

katuha = lebayyy

katira = bikin kapok

kahaba = mengabarkan

kanari = pelan-pelan

kaboro = kumpulkan

kengge = pinggir

kodi = geli

kumpa = tangkap

kampo = kampung

kiro = kaku

kanggica = teriak

koro = marah

karoro = karung

ku'i = kiri

karu'u = habisin, terakhir

kambamba = corat-coret

katantu = serius

katufe = ngeludah

kombi = nggak tau

kataho = perbaiki

kohi = pelit

kolo =tewel

kari'i = burung

lai(na) = bukan

lu'u = masuk

lo'o/leo = lempar

lako = anjing

longgo = longgar

longa = kosong, pintar

lowi = rebus

lohi = muntah

loa = bisa, pintar

langga = langkah

lapa = selokan

lawa = pintu pagar

lingi ade = kangen

laipu = bukan

mone = laki - laki

midi = diam

mai = ayok

maru = tidur

meci = sayang

maki = capek, lelah

mbai = busuk

mbou = pamer

mba'i = buaya

mba'a = luka

mbo'o = jatuh

mbala = belang

mbou = tenar, heboh

mbali = kembali

maja = malu

maco = cangkul

mboho = tumpah

mangge = asam

mbako = masak

mbuku = bungkuk

mbalo = lemas

mbolo = bundar

mbuda = buta

mbadu = memar

mpa'a = main

mpore = gemuk

mpena = pesek

moti =laut

made = mati

monca = kuning

mpeke = kurus

makalai = yang lain

masaki = sampah

me'e = hitam

mudu = kebakaran

nai(s) = besok

na'e = besar

ni'i = jijik

noro = teguk, sedot

nari - nari = pelan-pelan

nggadu = kirim

ngga'a = bakar

nggaro = kebun

nggori = selesai

nggao = teriak

ngge'e = tinggal(tempat)

nawa = nyawa

naru = panjang

nira = bersih, rata

neo = ringan

nda'a = berdarah

nda'u = jarum

nda'u kaim = biarin

nda'i = buat*nda'i au kaim? = buat apa?

nono = minum

ni'u = kelapa

ne'e = mau

ncau = terus

ncao = berkelahi

ncai = jalan

ncari-ncua = nanggung

nci'i = robek

ntaru = kosong

ndeu = mandi

ntawi = mumpung

ntangga = nyangkut

ntanda = nonton

ntara = bintang

ntau = punya

nami = kami

ndai = kita

ndadi = jadi

ntadi = pelihara

ntudu = pukul

ntika = cantik

ndaka = awas, sana

nda'i =buat

ndiha = rame

nduha = runtuh, rubuh

ndawi = bikin, buat

ncewi = lebih

ncoki = sulit,susah, miskin

ntau wara = kaya

ncanga = cabang

nggomi = kamu

nconggo = hutang

ngonco = rasanya asam

ngau = hebat

ngango = ribut

ngemo =terbang

ngenge = gigit

nggahi/nuntu = bilang, ngomong

nggawi = mancing

nggange = cerewet, manja/cepat nangis

ngao = kucing

oi = air

ou = panggil

oto = mobil, antar

olo = tarik 

oru = musim

oci = cepat

ora = teriak

o'o = bambu

osa = lap 

oko = nunduk

ombo = tambak

ongu = manja

one / mone = sebutan untuk anak laki - laki 

omba = (maaf) kemaluan perempuan

owa = ungu

paki = buang

pocu = kentut

pahu = wajah

pohu = peluk

pao = suap

pua = peras

pa'a = pahat

pi'i = tahan

pe'e = pijit

pa'i = pahit

puru = bakar

ponto = pantat

piti = uang

poro = pendek

poku = balik

peko = belok

pili = sakit

pana = panas

paru = parut

ru'u = buat, untuk

pasa = pasang

panta = pasang(tiang)

ra'a = darah

ri'i = tiang

ro'o = raba

re'e=(maaf) kemaluan laki2

rai = lari

rua(na) = katanya

rama = ngesot

ruma = tuhan

rima = tangan

raka = dapat

ruku / riko = gerak

rongko = rokok

rungka = ganti

ringa = dengar

raho = minta

rampa = merampas

rumpa = ketemu

rongga = sampai

repo = repot

repa = mboto

rinta = tendang

ringu =gila

rangga = jantan

santabe = permisi

sakontu = membelakangi

sara'a = semua

sapa = seberang

saki = kotor

sampu = jorok, kotor

sai = mampir

sia = dia

supu = sakit

sanca= gosok

sundi = jalang

siwe = perempuan

soa = gila, stres

sinci = cincin

santuda = nyasar

sarome = senyum

sabua = satu

sawa = ular

simi = nyelam

suncu = kesandung

sarusa = gerah

sombo = sombong

sodi = tanya

sepe = pinjam

seke = sesak

sarantudu = keselek

sabua = satu buah

tanta = guncangan

ta'i = taik

tio = lihat

tu'u = bangun

te'e = menampung

tonda = injak

tada = kelihatan

tampara = panik

topa = tampar

tari'i = kencing

toku = galak

taha = tahan

tapa = nyegat

tampu'u = mulai

taho = baik

tahora = sudah, cukup

tota =cincang

tuka = sempit

tendo = dangkal

tenggo = kuat

tinta = mendal

ta .... (awa, ese ,ake ,dll ) = di .....

uma = rumah

uta = ikan

upa = empat, injak

u'a = pinang

ura = hujan

uta mbeca =sayur

umbu = kubur

uri = minta

ufi/ufe = tiup

untu = numpuk

wa'i = nenek

wu 'u = cemburuan

weha =ambil

weli = beli

woi = gigi

wento = kaget

wi'i = simpan

weta = ngeluh

waca = cuci

wati (pu) = tidak,belum

woku = lipat

wali = lagi

wou = bau

winte = bengkak

wolo = kapas

wei = istri

wau (ra) = sudah

wika = membelah

wontu = muncul

weki = anggota

wale asa = bawel, cerewet

wo'o = leher

Orang

nahu = aku

nggomi/ngomi = kamu

ndaiku = saya

ndaimu = anda

ita = sampean(halus)

ndai dohomu = kalian(halus)

sia doho = mereka

nami = kami

ndai = kita

Waktu

ama sidi = pagi

ama rai = siang

ama mbia = sore

ama ngadi = malam

sabala ai = semalaman

sambia ai = seharian

kande(na) = barusan

aka(na) = tadi

ai nai = hari

wura = bulan

mba'a= tahun

ura ai = musim hujan

mpana ai = musim panas

busi ai = musim dingin

Angka

= ica*sabua

= dua

= tolu

= upa

= lima

= ini

= pidu

= waru

= ciwi

= sampuru

Kalimat tanya

Bune Haba? = Apa kabar?

Wunga au? = lagi apa?

Au rawi? = lagi apa?

Au rawi(mu)? = lagi apa kamu?

Labo cou? = dengan sapa?

wunga tabe nggomi? = lagi dimana kamu?

bune ai dula? = kapan pulang?

wara piti? = ada uang?

tabe re? = dimana tuh?

cou re? = siapa tuh?

bune ai nika? = kapan  nikah?

lao tabe? = pergi kemana?

wau ngaha? = sudah makan?

wati pu maru? = belum tidur?

mbei ja nahu ni = kasih aq donk

au mbani kaimu? = kenapa kamu marah?

cou dou ne'emu? = siapa pacar kamu?

tabe ncau lao kaimu? = kemana saja kamu pergi?

kabuneku cara na loaku ma imbi? = gimana caranya agar kamu percaya?

sabune co'i na? = berapa harganya?

tabe na? = dimananya?

sabae be na? = sebelah mananya?

tabe uma-mu? = dimana rumahmu?

tabe lao kai-sia? = pergi kemana dia?

fiki au nggomi? = mikir apa kamu?

pila mbua weha-mu? = berapa buah kamu ambil?

* Dalam bahasa bima kata "na" umunya berarti nya, tapi bisa juga dipakai hanya sebagai kata bantu dalam kalimat, seperti kata "ni", sedangkan kata "re"umumnya digunakan dalam kalimat tanya, sebagai kata pelengkap ata kata bantu, apabila tidak menggunakanya pun tidak mempengaruhi arti kalimat secara keseluruhan.

*Kata "mu" atau "m" saja dibelakang kalimat atau kata maka berarti "kamu".



kalimat ajakan

mai lao lampa - lampa = ayo pergi jalan-jalan

mai ngaha  = ayo makan

mai tana'o nuntu mbojo = ayo belajar bahasa bima

mai kanggori sara'a wau = ayo kita selesaikan semuanya

mai lao ntanda = ayo pergi nonton

mai ra = ayo dah

*Dalam kalimat ajakan umumya terdapat kata "mai", kata "ra" bermakna seruan, apabila tidak digunakan tidak mempengaruhi arti kalimat secara keseluruhan.


Kalimat pernyataan

wati loa maru = gak bisa tidur

dahu ade = takut

nahu lingi ade ta nggomi = aku kangen sama kamu

nahu ne'e nggomi = aku cinta kamu

nahu meci nggomi = aku sayang kamu

samonto pahu nggomi ne'e deka maru = keingat wajah kamu kalo mau tidur

mawu ade = malas

wati ca'u lao = gak mau pergi

nggomi sawai = kamu pelit

podana wati = sumpah gak

nggomi ca'u cowa = kamu suka bohong

ain nangi wali = jangan nangis lagi

lao dula ra = pulang sana

ain ngaha kamboto = jangan makan banyak-banyak

na'e mpore ja siwe aka = gendut cewek itu

mpeke mango ja mone aka = kurus kering cowok itu

kabua weki = dandan

ntika ja siwe aka = cantik sekali cewek itu

na'e wu'u = cemburuan

ain dahu wara nahu =jangan takut ada aku

poda nahu wati wara kodiku = sumpah aku gak pernah kecentilan

aina wi'i paki nahu = jangan tinggalkan aq

nahu wati loa mori watisi wara nggomi = aku gak bisa hidup tanpamu

wunga mpa'a ba = lagi main bola

siwe kodi = perempuan gatal

mone kodi = laki2 gatal

Komentar

Postingan populer dari blog ini

Penyemangat Kurir